Epidemiyoloji

Pankreas kanseri, dünya genelinde ciddi bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilmektedir. Pankreas kanseri, kanserden ölümlerin önde gelen nedenlerinden biridir ve beş yıllık sağkalım oranı genellikle düşüktür. 2020 yılında dünya genelinde yaklaşık 460.000 yeni vaka teşhis edilmiştir. Pankreas kanseri insidansı coğrafi bölgelere göre değişiklik göstermektedir; sanayileşmiş ülkelerde, özellikle Kuzey Amerika ve Avrupa'da daha yüksek oranlar bildirilmiştir.

- Yaş: Pankreas kanseri genellikle yaşlı bireylerde görülür, vakaların çoğu 60 yaşın üzerindedir.
- Cinsiyet: Erkeklerde kadınlara göre biraz daha yaygındır.

Risk Faktörleri

Pankreas kanseri gelişimi için çeşitli risk faktörleri belirlenmiştir:

1. Sigara İçmek: Pankreas kanseri riskini iki katına çıkarır ve vakaların yaklaşık %25-30'unun sigara ile ilişkili olduğu tahmin edilmektedir.
2. Yaş: İleri yaş, pankreas kanseri için en önemli risk faktörlerinden biridir. Çoğu vaka 60 yaşından sonra ortaya çıkar.
3. Aile Öyküsü: Ailede pankreas kanseri veya diğer kanser türlerinin varlığı riski artırır. Genetik mutasyonlar, özellikle BRCA2 ve Lynch sendromu, risk faktörleri arasında yer alır.
4. Diyabet: Uzun süreli diyabet pankreas kanseri riskini artırabilir. Ayrıca yeni tanı konmuş diyabet, pankreas kanserinin erken bir belirtisi olabilir.
5. Kronik Pankreatit: Uzun süreli pankreas iltihabı, pankreas kanseri riskini artırır.
6. Obezite: Obez bireylerde pankreas kanseri riski daha yüksektir.
7. Diyet: Yüksek yağ, kırmızı et ve işlenmiş et tüketimi pankreas kanseri riskini artırabilir.
8. Alkol Kullanımı: Aşırı alkol tüketimi, kronik pankreatit ve dolayısıyla pankreas kanseri riskini artırabilir.
9. Kimyasal Maruziyet: Bazı kimyasallara (örneğin pestisitler, boya maddeleri) maruziyet, pankreas kanseri riskini artırabilir.

 

Belirtiler ve Bulgular

Pankreas kanseri genellikle geç evrelerde belirti verir, bu nedenle erken teşhis zordur. Hastada hiçbir belirti olmaması da mümkündür. Belirtiler ve bulgular genellikle pankreasa özgü değildir. Gastrit, ülser, dispepsi gibi diğer daha yaygın hastalıklarla karışabilir. 

1. Karın Ağrısı: Genellikle üst karın bölgesinde ve sırtın alt kısmına yayılan ağrı.
2. Kilo Kaybı: Açıklanamayan ve ani kilo kaybı, pankreas kanserinin yaygın bir belirtisidir.
3. Sarılık: Gözlerin ve cildin sararması, safra kanalının tıkanmasına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
4. İştah Kaybı: Yemek yeme isteğinde belirgin azalma.
5. Bulantı ve Kusma**: Özellikle yemeklerden sonra daha belirgin hale gelebilir.
6. Halsizlik: Genel yorgunluk ve bitkinlik hali.
7. Koyu Renkli İdrar ve Açık Renkli Dışkı: Safra akışının tıkanması nedeniyle idrar renginde koyulaşma ve dışkıda renk açılması.
8. Yeni Başlayan Diyabet: Pankreas kanseri, bazen yeni başlayan diyabet ile ilişkilendirilebilir.

 

Tanı Yöntemleri

Pankreas kanserinin tanısı zordur ve genellikle ileri evrelerde konur. Çeşitli tanı yöntemleri kullanılır:

1. Fizik Muayene:
   - Sarılık belirtileri, karın bölgesinde hassasiyet veya kitle tespiti yapılabilir.
   - Sarılık, pankreas başındaki tümörlerin en yaygın belirtisidir.

Hastada hiçbir fizik muayene bulgusu olmayabilir. 

2. Görüntüleme Yöntemleri:
   - Ultrason: İlk basamak görüntüleme yöntemi olarak kullanılır. Karın ultrasonu pankreasın genel yapısını ve anormallikleri değerlendirebilir. 
   - Bilgisayarlı Tomografi (BT): Pankreas kanserinin tanısında ve evrelemesinde önemli bir araçtır. Tümörün boyutu, yeri, damarlarla ilişkisi ve metastaz varlığı hakkında bilgi verir.
   - Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): Özellikle safra kanalları ve pankreasın daha ayrıntılı görüntülenmesinde kullanılır.
   - Endoskopik Ultrasonografi (EUS): Pankreasın ve çevresindeki yapıların ayrıntılı görüntülenmesini sağlar. Ayrıca, biyopsi almak için de kullanılabilir.
   - Pozitron Emisyon Tomografisi (PET): Kanserin vücut genelindeki yayılımını tespit etmek için kullanılır. Genellikle diğer görüntüleme yöntemleriyle birlikte gerektiğinde kullanılır.

3. Laboratuvar Testleri:
   - Kan Testleri: Karaciğer fonksiyon testleri, bilirubin seviyeleri ve tümör belirteçleri (CA 19-9 gibi) ölçülebilir. CA 19-9, pankreas kanseri için spesifik olmasa da, yüksek seviyeleri hastalığın varlığına işaret edebilir.
   - Diğer Tümör Belirteçleri: CEA (Karsinoembriyonik Antijen) gibi diğer tümör belirteçleri de değerlendirilebilir.

4. Biyopsi:
   - İnce İğne Aspirasyon (FNA): EUS veya BT rehberliğinde pankreas dokusundan örnek alınarak mikroskop altında incelenir.
   - Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatografi (ERCP): Safra ve pankreas kanallarını incelemek ve biyopsi almak için kullanılır. Ayrıca, tıkanmış kanalları açmak için stent yerleştirilebilir.
   - Laparoskopi: Tanısal amaçlı yapılan minimal invaziv cerrahi işlemle pankreas ve çevresindeki organlardan biyopsi alınabilir. 

Pankreas kanseri düşünülen her hastadan biopsi almak gerekli değildir. Biopsi kararının titiz bir değerlendirilme sonrasında verilmesi gerekir. 

 

Tedavi Yöntemleri

Pankreas kanseri tedavisi, kanserin evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve bireysel tercihlere bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri şunları içerir:

1. Cerrahi Tedavi:
   - Whipple Prosedürü (Pankreatikoduodenektomi): Pankreasın başındaki tümörler için yaygın olarak kullanılan bir cerrahi tekniktir. Pankreasın başı, duodenum, safra kesesi ve bazen mide kısmı çıkarılır.
   - Distal Pankreatektomi: Pankreasın kuyruğu ve gövdesindeki tümörler için uygulanır. Bu işlemde, pankreasın kuyruk kısmı ve çoğunlukla dalak çıkarılır.
   - Total Pankreatektomi: Pankreasın tamamı çıkarılır. Bu prosedür nadiren uygulanır çünkü pankreasın tamamının çıkarılması hastayı ömür boyu insülin ve sindirim enzimi takviyesine bağımlı hale getir

2. Radyoterapi:
   - Dış Radyoterapi: Yüksek enerjili ışınlarla kanseri hedef alır.
   - Stereotaktik Vücut Radyoterapisi (SBRT): Tümöre hassas, yüksek dozda radyasyon verir.

3. Kemoterapi:
   - Neoadjuvan Kemoterapi: Ameliyat öncesi tümörü küçültmek için verilir.
   - Adjuvan Kemoterapi: Ameliyat sonrası kalan kanser hücrelerini yok etmek için verilir.
   - Palyatif Kemoterapi: İleri evrelerde semptomları hafifletmek ve yaşam süresini uzatmak için kullanılır.

4. Hedefe Yönelik Tedavi:
   - Kanser hücrelerindeki belirli genetik mutasyonları veya proteinleri hedef alan ilaçlar.

5. İmmünoterapi:
   - Vücudun bağışıklık sistemini kanserle savaşmak için güçlendirir.

6. Palyatif Bakım:
   - Semptom yönetimine ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesine odaklanır.

Her tedavi planı, bireyin özel durumlarına göre uyarlanarak en iyi sonuçları sağlamayı amaçlar.